De regie van de Bedrijfsarts (BA) 1 - inleiding

Bedrijfsartsen beoordelen, beschermen, bewaken en bevorderen de gezondheid van werknemers (NVAB, 2005). Daarbij maken zij gebruik van vijf modellen: het medische model, het belasting/ belastbaarheid model, het eigen regie model, het gedragsmodel en het strategisch coachmodel. Een bedrijfsarts stelt werkgevers in staat het model te kiezen dat het beste bij hun organisatie past.

De feiten

Bedrijfsartsen opereren in een complex krachtenveld met politieke, juridische, economische en wetenschappelijke wetmatigheden. Dit plaatst hen voor ingewikkelde dilemma’s en maakt het nemen van beslissingen soms lastig en ondoorzichtig. Bedrijfsartsen zijn bovendien geen homogene groep. Hun professionele achtergrond is vaak verschillend. Ook het vak bedrijfsgeneeskunde kent vele gezichtspunten. Dit maakt het werk van de bedrijfsarts vaak complex, maar ook boeiend en uitdagend.

Het probleem

Sinds de invoering van de Wet Verbetering Poortwachter (WVP) in 2002 vereist de wetgever dat de werkgever, de werknemer en de bedrijfsarts zich samen inspannen om de zieke werknemer zo snel en gezond mogelijk en op een verantwoorde manier weer aan het werk te krijgen. Sinds de invoering van deze wet is de aandacht van de bedrijfsartsen vooral naar verzuim gegaan. Dit is merkwaardig, omdat de wetgever meer eist van een bedrijfsarts, namelijk het bevorderen van de gehele Arbowetgeving. Die wetgeving gaat over het naleven van alle regels en procedures, waarbij de gezondheid van de werknemer centraal staat. De bedrijfsarts is dus niet alleen ‘verzuimarts’, maar ook een arts die de gehele bedrijfsgezondheid bewaakt door het geven van adviezen aan zowel werkgevers als werknemers.

Bedrijfsongevallen

In 2013 vielen er 74 dodelijke slachtoffers op de werkvloer. De kans op een dergelijk bedrijfsongeval is het grootst in de bouw, in de industrie, in het vervoer en in de opslag. Laag opgeleide mannen tussen de 45 en 55 jaar lopen de meeste risico’s. Als blijkt dat bij een dergelijk ongeval de werkgever de Arbowetgeving niet heeft nagevolgd, kan er sprake zijn van een strafbaar feit of een misdrijf.

Als de bedrijfsarts ervan op de hoogte is en niet heeft ingegrepen, zou de bedrijfsarts tuchtrechtelijk aansprakelijk gesteld kunnen worden wegens nalatigheid.

Een bedrijfsarts werd aangeklaagd bij het medisch tuchtcollege omdat werknemers jarenlang zijn blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. De bedrijfsarts was hiervan op de hoogte omdat hij veel werknemers met specifieke klachten medisch heeft onderzocht. Als specialist in de bedrijfsgezondheidszorg heeft de bedrijfsarts de werkgever echter nooit met deze bevindingen geconfronteerd.

Rol van de bedrijfsarts is niet duidelijk

Voor veel werkgevers en werknemers is de rol van de bedrijfsarts onduidelijk. Dit blijkt onder andere uit het rapport van de ministeries van SZW en VWS in samenwerking met de Radboud Universiteit (Zwart, e.a., 2011). Daarin worden twee problemen geformuleerd: de rolonduidelijkheid en de slechte communicatie van bedrijfsartsen.

Daardoor is het voor veel werkgevers moeilijk te bepalen welke bedrijfsarts, met welke visie, met welke middelen en met welke competenties voor hun organisatie het meeste rendement oplevert.

Een gevolg van deze onduidelijkheid is dat casemanagers en commerciële instellingen, die wel heel duidelijk zijn in communicatie en in hun aanbod, steeds vaker optreden als verzuimmanagers en de rol van de bedrijfsarts overnemen.

Het doel

Bedrijfsartsen zouden zich dus ten doel kunnen stellen de onduidelijkheid omtrent hun rol op te heffen door:

1. Hun identiteit duidelijker bepalen
2. Hun rol te communiceren, zowel naar de werkgever als naar de werknemer
3. De plek in te nemen die de wetgever hen als bedrijfsarts geeft

Ad 1:     Maar wat is dan die identiteit?
De NVAB stelt in 2005 dat de bedrijfsarts een specialist is die de bedrijfsgezondheidszorg beoordeelt, beschermt, bewaakt en bevordert.

Ad 2:     En wat is dan de rol?
Op medisch gebied zijn bedrijfsartsen juist generalist. Dit heeft als voordeel dat zij niet met blik vernauwende `Diagnose Behandel Combinaties` werken. Bedrijfsartsen zien als generalist juist de grote lijnen en denken holistisch in plaats van specialistisch. En dat kan veel tijd, nodeloos medisch handelen, leed en kosten besparen en medicalisering van arbeid gerelateerde problematiek voorkomen. Dit is dus iets om als bedrijfsarts trots op te zijn.

Ad 3:     Hoe neem je als bedrijfsarts dan je plek in?
Bedrijfsartsen nemen hun plek in als zij, net als een autodealer, hun modellen in de etalage zetten en informatie geven aan de werkgever zodat zij samen het model kunnen kiezen wat op dat moment het beste bij de organisatie past.

4. Actie

De bedrijfsarts heeft de beschikking over (minstens) 5 Modellen:
1. Het medische model (cure)
2. Het belasting/ belastbaarheid model (care)
3. Het eigen regie model (consulting)
4. Het gedragsmodel (coping)
5. Het strategisch coachmodel (coaching)

5. Modellen

De vijf modellen beschrijven we in de volgende blogs van deze serie in de volgorde van lage ‘maturity’ met hoge verzuimkosten, naar een hoge ‘task maturity’ met lage verzuimkosten. In elke blog beschrijven we het model met daarin de visie en de rol van de bedrijfsarts, de vereiste kennis, de tools en de benodigde vaardigheden van de bedrijfsarts.

Wil jij ook leren werken met de coachmatrix en de Matrix Strategie? Neem dan deel aan de eerstkomende basisopleiding Strategisch Coachen. Klik hier om meer te lezen.